Οι ψυχολογικές επιδράσεις μιας χρόνιας νόσου είναι ένα σύνηθες φαινόμενο που παρατηρείται στα λεγόμενα των ασθενών όταν περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο νιώθουν οτι η ασθένεια έχει καταβάλει την ζωή τους.
Έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί έδειξαν πώς συχνά μια χρόνια ασθένεια δεν επιτρέπει στον ασθενή να έχει τη ζωή με τους ρυθμούς και τις συνήθειες που είχε υιοθετήσει, μειώνει κατά πολύ την ικανότητά του στον εργασιακό χώρο (Riggie, 1990), και κάποιες φορές, αν υπήρχε προδιάθεση οδηγεί σε υψηλά επίπεδα άγχους και κατάθλιψης, (Dworkin et al, 1990).
Είναι πιθανό ο ασθενής να επηρεαστεί στην ψυχική του σφαίρα με επιδράσεις όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, απομόνωση, φόβο για το μέλλον, και απώλεια της ευχαρίστησης που απορρέει από διαφορετικές καθημερινές δραστηριότητες, (Ogden, 1996). Σύμφωνα με τα παραπάνω μπορεί να ισχυριστεί κανείς πως η χρόνια νόσος πέρα από μια δυσάρεστη αισθητική/οργανική εμπειρία, είναι μια εμπειρία που επηρεάζει την ποιότητα ζωής του ασθενούς.
Ο ρόλος του ψυχολόγου υγείας στην αντιμετώπιση της χρόνιας νόσου
Η ψυχολογία υγείας αποτελεί διεθνώς την πιο πρόσφατη εξέλιξη στη σφαιρική αντιμετώπιση του χρόνιου πάσχοντα με στόχο την ιατρική του αποκατάσταση και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του. Χρησιμοποιεί σαν μέθοδο το γεφύρωμα ανάμεσα στην διχοτομία «σώμα και μυαλό» προτείνοντας πρωταρχικό ρόλο στον τρόπο του σκέπτομαι για την ανεύρεση της αιτία, της αντιμετώπισης αλλά και για τη θεραπεία της ασθένειας.
Η ψυχολογία υγείας αντιμετωπίζει τον ασθενή ολιστικά και άρα η ασθένεια υποθέτει οτι μπορεί να προκληθεί από ένα σύνολο συντελεστών και όχι μόνο από έναν. Στόχος της είναι να απομακρυνθεί από το γραμμικό μοντέλο υγείας και ισχυρίζεται ότι η ασθένεια μπορεί να προκληθεί από ένα συνδυασμό βιολογικών (π.χ. ιός), ψυχολογικών (π.χ. συμπεριφορές, πιστεύω), και κοινωνικών (π.χ. απασχόληση) συντελεστών. Αυτή η προσέγγιση αντανακλά το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο υγείας και ασθένειας, το οποίο αναπτύχθηκε από τον Έγκελς (1977, 1980) .
Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, η αναγνώριση της σκέψης, του συναισθήματος και της συμπεριφοράς του ασθενή σε σχέση με τη νόσο του είναι ο πιο αξιόπιστος και αποτελεσματικός τρόπος σε συνδυασμό με την ιατρική θεραπεία για ολιστική αντιμετώπιση του προβλήματος. Αυτό μπορεί να πάρει τη μορφή αλλαγής στον αρνητικό τρόπο σκέψης, διαχείριση έντονων συναισθημάτων όπως θλίψη, άγχος και θυμό, ενθάρρυνση στην αλλαγή των ρόλων, στρατηγικές αντιμετώπισης, καθώς επίσης συμμόρφωση και υποστήριξη σε ιατρικές συστάσεις.
Η ψυχο-εκπαιδευτική προσέγγιση, η συμβουλευτική για θέματα υγείας αλλά και η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία είναι θεραπευτικοί τρόποι που συνδυάζονται με την ιατρική θεραπεία με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και των ψυχολογικών επιδράσεων. Η αντιμετώπιση αυτή αφορά νοσήματα όπως:
- Ογκολογικά
- Καρδιολογικά
- Αυτοάνοσα νοσήματα
- Διαβήτης
- Παθήσεις με χρόνιο πόνο όπως ημικρανίες, πονοκέφαλο, οσφυαλγία-ισχιαλγιές κλπ
- Μετεγχειρητική αποκατάσταση
- Αντιμετώπιση Παχυσαρκίας
- Διακοπή Καπνίσματος κλπ
- Αντιμετώπιση κατάθλιψης, άγχους, φοβιών ως αντίδραση στην νόσο.
Ψυχολογική αντιμετώπιση στα καρδιολογικά νοσήματα
Τα καρδιολογικά νοσήματα είναι παγκοσμίως τα νοσήματα με την πιο συχνή εμφάνιση αλλά και με το μεγαλύτερο δείκτη θνησιμότητας αμέσως μετά τα αυτοκινηστικά ατυχήματα. Ένα απο τα κυριότερα νοσήματα που δημιουργεί μεγάλη επίδραση στην ποιότητα ζωής του ασθενή αλλά και που ψυχοκοινωνικοί παράγοντες (κάπνισμα, έλλειψη άσκησης, μη υγιεινή διατροφή, έντονα συναισθήματα άγχους και θυμού κλπ) οφείλονται για την εξέλιξη της νόσου, είναι τα καρδιολογικά.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και συνεπώς και η κάθε νόσος δεν μπορει να έχει την ίδια επίδραση σε όλους τους ασθενείς. Οι ψυχολογικές επιδράσεις δεν σημαίνει οτι τις αναπτύσσουν όλοι οι ασθενείς με καρδιολογικά νοσήματα.
Συγκεκριμένοι στόχοι του ψυχολόγου υγείας, της γνωσιακής θεραπείας και της ψυχο-εκπαιδευτικής προσέγγισης στα καρδιολογικά νοσήματα είναι οι παρακάτω:
1. Βελτίωση της ποιότητας ζωής μειώνοντας τις ψυχολογικές επιδράσεις, άγχος, κατάθλιψη κλπ. (Αντιμετώπιση Αρνητικών Συναισθημάτων).
2. Να υποστηρίξει τους ασθενείς να επιστρέψουν στις καθημερινές τους ασχολίες, εργασία, κοινωνική ζωή, οικογενειακές υποχρεώσεις (Τοποθέτηση Στόχων, Επανάκτηση Ρόλων).
3. Να αυξήσει τη γνώση του ασθενή για τη νόσο του, τους παράγοντες που την επηρεάζουν, την επίδρασή της και τη σφαιρική αντιμετώπισή της (Ενημέρωση).
4. Να αυξήσει τα κίνητρα των ασθενών που θα τους οδηγήσουν να καταφέρουν να αλλάξουν τον τρόπο ζωής τους και τις συνήθειες που επηρεάζουν την εξέλιξη της νόσου με στόχο τη μακροχρόνια διατήρηση των αλλαγών αυτών. (κάπνισμα, διατροφή, άσκηση, άγχος, TypeApersonality- Υιοθέτηση και διατήρηση υγιεινών συμπεριφορών).
Η θεραπεία της ψυχολογικής υποστήριξης σε συνδυασμό πάντα με τη θεραπεία της ιατρικής ομάδας έχει συγκεκριμένη δομή που αποσκοπεί να επιτύχει τους στόχους που αναφέρθηκαν. Με συνεδρίες μία φορά κάθε εβδομάδα και για διάστημα 10-12 εβδομάδων, το πρόγραμμα που ακολουθείται και εφαρμόζεται διεθνώς για προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς που υποφέρουν χρόνια απο καρδιολογικά νοσήματα αφορά την εξής θεματολογία:
Πληροφόρηση για τη νόσο, την αιτιολογία και την επίδρασή της
Πληροφόρηση για τη νόσο, την αιτιολογία και την επίδρασή της στον ασθενή και στην ποιότητα ζωής του.
Πληροφόρηση για τους παράγοντες ρίσκου που επηρεάζουν την αποθεραπεία του ασθενή.
Προσδιορισμός της υποκειμενικής αντίληψης που έχει ο ασθενής για τη νόσο, την αιτιολογία και την επίδρασή της.
Τοποθέτηση Στόχων
Πώς θα γίνουν αλλαγές για να επιστρέψει ο ασθενής στη φυσιολογική του ζωή.
Τοποθέτηση ρεαλιστικών στόχων.
Παρακολούθηση και προσαρμογή των στόχων ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενή και της καθημερινότητας.
Επανάκτηση των Κοινωνικών Ρόλων
Αποκατάσταση των οικογενειακών υποχρεώσεων.
Εργασιακή αποκατάσταση.
Αποκατάσταση των κοινωνικών επαφών.
Αποτελεσματική επικοινωνία των ψυχολογικών επιδράσεων της νόσου στο κοινωνικό περιβάλλον.
Αντιμετώπιση του Άγχους
Προσδιορισμός των αγχογόνων ερεθισμάτων.
Πώς το άγχος επηρεάζει την εξέλιξη της νόσου.
Πώς περιορίζεται ή αποφεύγονται οι αγχώδεις σκέψεις ή καταστάσεις.
Αλλαγή της αρνητικής γνωστικής αντίληψης του ασθενούς για την αιτιολογία και την επίδραση του άγχους.
Αντιμετώπιση Αρνητικών Συναισθημάτων
Αντιμετώπιση της επιθετικότητας, του εκνευρισμού, της κατάθλιψης, του πόνου και των φοβιών.
Αντικατάσταση των αρνητικών σκέψεων με θετικό τρόπο σκέψεως, πιο λειτουργικό και ρεαλιστικό.
Αλλαγές στους Παράγοντες Ρίσκου και στον Τρόπο Ζωής
Ιεράρχηση των αλλαγών που πρέπει να γίνουν.
Αποδοχή των περιορισμών.
Αλλαγή των μη υγιεινών συμπεριφορών με την μέθοδο “ABC behaviour change” ( A- Antecedents, B-Target Behaviour, C-Concequences).
Αλλαγή στη συχνότητα, ένταση, διάρκεια της συμπεριφοράς
Οικογενειακή Υποστήριξη και Συμβουλευτική
Ενημέρωση της οικογένειας για τη νόσο.
Καθοδήγηση για το πώς θα στηρίξουν τον ασθενή αποφεύγοντας ακραίες συμπεριφορές που μπορεί να επιβαρύνουν τον ασθενή, π.χ υπερπροστατευτικότητα.
Υποστήριξη της οικογένειας για να αντιμετωπίσουν συναισθήματα άγχους, κατάθλιψης, τύψεων κλπ.
Ανακεφαλαίωση
Πώς θα καταφέρουν να ακολουθήσουν πιστά τη φαρμακευτική αγωγή τους (Increase Adherence) βοηθώντας τους να αντιμετωπίσουν το άγχος ή τις φοβίες που συνδυάζονται με την χρόνια θεραπεία.
Πώς οι συναισθηματικές, γνωσιακές και συμπεριφορικές αλλαγές θα ενσωματωθούν στην καθημερινή ζωή του ασθενή.
Ικανότητα αναπροσαρμογής των αλλαγών σε μελλοντικές καταστάσεις.
Επανεκτίμηση.
Συστηματική επαφή με την κλινική ομάδα.
Αυτό που είναι αξιοσημείωτο στη διεθνή βιβλιογραφία είναι το μήνυμα που η πολυδύναμη των χρόνιων διαταραχών θέλει να περάσει: Οι ασθενείς που νιώθουν οτι η νόσος τους έχει επηρεάσει όχι μόνο οργανικά αλλά και στην ποιότητα ζωής τους μπορούν να βοηθηθούν και να μάθουν να αντιμετωπίζουν με νέους λειτουργικούς τρόπους και τη νόσο αλλά και την καθημερινότητά τους διασφαλίζοντας την αποθεραπεία τους αλλά και τη μείωση υποτροπών.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου